Wapń i jego rola w organizmie

Wapń to składnik mineralny, którego głównym zadaniem w organizmie człowieka jest…budowanie. Aż 99% wapnia znajduje się w kościach i zębach. Ale pozostałe 1% też jest dla nas bardzo ważne…

Wapń – funkcje w organizmie

Wapń (Ca) nie tylko buduje kości, ale również reguluje skurcze mięśni, bierze udział w przewodzeniu bodźców nerwowych i w krzepnięciu krwi. Ma również wpływ na działanie enzymów, budowę hormonów, a nawet na pracę serca.

Normy dla wapnia i jego źródła

Według aktualnych norm zalecane spożycie dla wapnia (RDA) wynosi 1000 mg/os/d, zarówno dla kobiet jak i mężczyzn w wieku 19 – 50 lat. Dla osób po 50 r.ż. zalecane spożycie zwiększa się do 1200 mg/os/d. To jest całkiem sporo biorąc pod uwagę, że aby zapewnić odpowiednią ilość wapnia, musimy dostarczyć go organizmowi wraz z pożywieniem.

Nie bez znaczenia jest też fakt, że wchłanianie wapnia wynosi 30 – 40%, dlatego warto zadbać o produkty z jego wysoką zawartością. Dodatkowo, substancje takie jak: witamina D, laktoza, kwas cytrynowy ułatwiają jego przyswajanie z pożywienia. Ponadto, by tzw. gospodarka wapniowa w naszym organizmie była na stabilnym poziomie, musimy zadbać o prawidłowy stosunek wapnia (Ca) do fosforu (P) w naszej diecie. U osób dorosłych powinien on wynosić 1:1.

Które produkty zawierają wapń?

• Mleko i jego przetwory, to zdecydowanie najlepsze źródło wapnia, ponieważ mleko zawiera m.in. laktozę, która ułatwia jego wchłanianie.
• Konserwy rybne, a zwłaszcza ryby, które jemy wraz z ościami (szproty).
• Nasiona roślin strączkowych i produkty zbożowe z pełnego ziarna. Jednak wapń z tych źródeł zdecydowanie gorzej się wchłania niż z produktów mlecznych.

Skutki długotrwałego niedoboru wapnia (hipokalcemia)

Krótkotrwały niedobór wapnia nie daje objawów. Jednak, gdy stan ten utrzymuje się dłużej, możemy mieć problem ze zdrowiem. Jakie są przyczyny niskiego poziomu wapnia? Przede wszystkim zbyt małe spożycie wraz z dietą, mała ilość witaminy D (która wzmacnia jego wchłanianie), za duże wydalanie wapnia wraz z moczem (w chorobach nerek).

Jakie są skutki zdrowotne niedoboru wapnia?

• zwiększone ryzyko osteoporozy u osób dorosłych,
• osteomalacja u dzieci,
• próchnica, krzywica,
• tężyczka (drętwienie i skurcze mięśni).

Skutki nadmiaru wapnia (hiperkalcemia)

Nadmiar wapnia u osób zdrowych, które stosują urozmaiconą dietę, raczej nie występuje. Może się pojawić przy takim schorzeniu jak nadczynność tarczycy. Nadmiar wapnia wystąpić może również przy przedawkowaniu witaminy D lub preparatów farmaceutycznych z wapniem. Do objawów hiperkalcemii należą: jadłowstręt, wymioty, kamica nerek oraz osłabienie mięśni.

Ponieważ zdecydowanie częściej zdarzają się nam niedobory wapnia trzeba zwracać szczególną uwagę na jego źródła w pożywieniu. Problem ten dotyczy szczególnie osób starszych, których zapotrzebowanie na ten składnik jest większe oraz osób, które z rożnych powodów nie piją mleka i nie jedzą jego przetworów.

Bibliografia:

• Kołłątaj W., Szewczyk L., Gospodarka wapniowa – rola wapnia w organizmie ludzkim, http://www.endokrynologiapediatryczna.pl/contents/files/a_85.pdf (dostęp 02.10.2019).
• Normy żywienia dla populacji polskiej, red. Jarosz M., http://www.izz.waw.pl/attachments/article/33/NormyZywieniaNowelizacjaIZZ2012.pdf (dostęp: 03.10.2019.
• Szeleszczuk Ł., Kuras M., Znaczenie wapnia w metabolizmie człowieka i czynniki wpływające na jego biodostępność w diecie, https://tiny.pl/tpw66 (dostęp: 03.10.2019).
• Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, red. J. Gawęcki, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN.