Glikozydy roślinne i ich wpływ na organizm

Glikozydy w świecie roślin chronią przed niekorzystnym wpływem środowiska, nadają roślinom barwę i smak. W świecie ludzi chronią przed stresem oksydacyjnym i wspomagają układ krążenia.

Glikozydy stanowią dużą i bardzo zróżnicowaną pod względem chemicznym grupę związków naturalnych. Cechą wspólną dla wszystkich glikozydów jest budowa cząsteczki, która składa się z glikonu (część cukrowa) i aglikonu (część, którą mogą stanowić: fenole, sterole, alkohole, itp.). Chociaż zaliczamy do nich związki występujące w świecie roślinnym i zwierzęcym, to glikozydy roślinne zwracają na siebie uwagę swoimi wyjątkowymi i różnorodnymi właściwościami.

Jakie mamy rodzaje glikozydów roślinnych?

• glikozydy nasercowe,
• glikozydy flawonoidowe,
• glikozydy antocyjanowe,
• glikozydy fenolowe,
• glikozydy saponinowe,
• glikozydy antraglokozydy,
• glikozydy kumarynowe.

To właśnie glikozydy odpowiadają za zapach, smak, barwę (glikozydy flawonoidowe, antocyjanowe) roślin. Wytwarzane są głównie w liściach, a magazynowane w korze, owocach, nasionach. Nie wszystkie ich funkcje do tej pory poznaliśmy, ale wśród glikozydów z całą pewnością wyróżniają się glikozydy nasercowe, które znalazły swoje zastosowanie w farmakologii oraz flawonoidy i antocyjany, związki które wspomagają organizm w walce ze stresem oksydacyjnym i pełnią wiele innych funkcji.

Jaki wpływ na nasz organizm mają glikozydy roślinne?

Glikozydy flawonoidowe

• działają antyoksydacyjnie;
• mają właściwości przeciwzapalne, ograniczają proces zapalny poprzez hamowanie powstawania prostaglandyn i histaminy;
• działają rozkurczowo, zwłaszcza na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, dróg moczowych, żółciowych i przewodu pokarmowego oraz moczopędnie;
• zwiększają elastyczność i uszczelniają naczynia krwionośne.

Glikozydy antocyjanowe

• Nadają roślinom intensywną barwę oraz chronią je przed szkodliwym działaniem promieni UV.
• Za to w organizmie człowieka:
• Działają antyoksydacyjnie i wzmacniają naczynia włosowate, przeciwdziałają agregacji (zlepianiu się) płytek krwi, zwiększają wydzielanie tlenku azotu (NO), co sprawia że antocyjany pozytywnie wpływają na układ krążenia i pełnią ważną rolę w profilaktyce chorób serca. Gdzie występują te związki? Dobrym źródłem antocyjanów są borówki i czerwone winogrona.
• Pojawiają się również badania, które mówią że antocyjany zapobiegają takim chorobom jak otyłość i cukrzyca oraz poprawiają ostrość wzroku.

Glikozydy nasercowe

• Występują m.in. w naparstnicy i konwalii majowej. Zwiększają napięcie i kurczliwość mięśnia sercowego (poprzez hamowanie działania pompy sodowo-potasowej i zwiększenie poziomu sodu i wapnia), zmniejszają ilość krwi znajdującej się w komorach serca po skurczu, zwiększają tzw. pojemność wyrzutową serca. Jednym słowem: pod wpływem glikozydów nasercowych komory serca efektywniej wypełniają się krwią i silniej tłoczą krew do tętnic, w wyniku czego funkcjonowanie układu krążenia ulega poprawie. Ponadto działają również na układ moczowy, zwiększając diurezę i rozszerzając tętniczki nerkowe.
• Ze względu na silne działanie, stosowanie naparstnicy ma swoje ograniczenia. Przeciwwskazaniem jest niedomykalność zastawek, duże zmiany miażdżycowe, zapalenie mięśnia sercowego. Ponadto preparaty z naparstnicy mogą powodować wymioty, nudności oraz wchodzą w interakcje m.in. z lekami przeciwkrzepliwymi, insuliną, kortykosteroidami. Nie mogą więc być stosowane na własną rękę.

Glikozydy roślinne to bardzo zróżnicowana grupa, a glikozydy flawonoidowe, antocyjanowe i nasercowe to tylko niewielka, ale za to bardzo ważna część tej grupy. Potrafią bardzo pomóc, działają antyoksydacyjnie i wspierają układ krążenia, ale stosowane w nadmiarze lub przy nieodpowiednim wskazaniu potrafią być toksyczne dla organizmu (glikozydy nasercowe).

Bibliografia:

• Różański H., Charakterystyka dawnych i współczesnych środków roślinnych stosowanych w schorzeniach serca i układu krążenia, http://espz.pl/materialy/cardiovascularia.pdf (dostęp: 18.02.2020).
• https://biotechnologia.pl/farmacja/artykuly/antocyjany-wystepowanie-biosynteza-i-wplyw-na-zdrowie-czlowieka,11138 (dostęp: 17.02.2020).
• http://www.farmakognozjaonline.pl/fitochem/index.php?grupa=glikozy (dostęp: 18.02.2020).