Flawonoidy – niezwykłe roślinne barwniki

Flawonoidy, czyli organiczne związki chemiczne, odpowiadają za intensywną barwę roślin, ich smak i zapach. Ponadto chronią rośliny przed szkodliwym wpływem promieniowania UV oraz atakiem pasożytów, grzybów czy owadów. Dla ludzi są przede wszystkim znakomitymi antyoksydantami.

To bardzo obszerna grupa związków, do tej pory udało się wyodrębnić aż 8000 różnych flawonoidów, a dokładniej poznać 500 z nich. Naukowcy jednak interesują się flawonoidami nie ze względu na ich walory smakowe czy kolor, a ich właściwości lecznicze. Od setek lat bowiem były wykorzystywane w medycynie ludowej. Szczególną uwagą cieszyły się flawonoidy zawarte w ziołach, które kiedyś stosowano zamiast syntetycznych leków.

Nauka interesuje się flawonoidami od lat trzydziestych ubiegłego wieku, kiedy to węgierski biochemik Albert Szent – Györgyi po raz pierwszy wyizolował te związki z owoców cytrusowych i papryki. W toku dalszych badań okazało się, że wyciąg z cytryny i czerwonej papryki doskonale radzi sobie ze szkorbutem, a substancję która odpowiadała za ten efekt nazwano witaminą P. Niedługo potem okazało się, że witamina P to tak naprawdę mieszanka flawonoidów.

Flawonoidy – podział

Jak już wiemy to naprawdę spora grupa związków i jak to z substancjami bywa, dzieli się również na mniejsze grupy. Należą do nich m.in.

• izoflawony, ich źródłem są rośliny strączkowe i soja,
• flawonole (kwercetyna, kemferol), odpowiadają za żółty kolor kwiatów, do najbardziej znanych flawonoli należy kwercetyna i jej glikozydy (rutyna), znajdziemy je w ciemnych winogronach, brokułach, sałacie,
• antocyjany (cyjanidyna), to one odpowiadają za intensywną barwę roślin: czerwoną, fioletową, niebieską, bogate w antocyjany są czarny bez, borówki, aronia, czerwone wino,
• flawony (apigenina, luteolina), znajdują się w pietruszce, rumianku, czerwonej papryce,
• flawanole (katechina, epikatechina), te związki z kolei znajdziemy w jabłkach, czekoladzie, czerwonym winie.

Dlaczego w naszej diecie muszą znaleźć się flawonoidy?

Oprócz roli ochronnej jakie niewątpliwie pełnią w roślinach, flawonoidy są bardzo ważne dla ludzkiego organizmu. Flawonoidy to przede wszystkim związki o bardzo silnym działaniu antyoksydacyjnym. Zabezpieczają nas przed zgubnym wpływem stresu oksydacyjnego. Jaki mają wpływ na nasz organizm?

• Flawonoidy wzmacniają naczynia krwionośne (kwercetyna, rutyna). Dzięki tej właściwości wspierają leczenie żylaków, hemoroidów, krwawień podskórnych.
• Działają również przeciwmiażdżycowo, ta właściwość z kolei wynika z faktu, że zmniejszają utlenianie cholesterolu HDL (tzw. dobry cholesterol), ograniczają powstawanie zakrzepów i zatykanie się naczyń krwionośnych. Poprawiają także krążenie krwi w mięśniu sercowym, co sprawia że są stosowane pomocniczo w leczeniu chorób wieńcowych.

• Niszczą patogeny, blokują syntezę białek u takich bakterii jak gronkowiec złocisty czy gronkowiec skórny oraz u niektórych grzybów. Antocyjany z kolei hamują wzrost prątków gruźlicy, kwercetyna niszczy toksynę jadu kiełbasianego oraz hamuje replikację wirusa HIV.
• Są ważnym składnikiem diety zapobiegającej nowotworom. Badania potwierdzają pozytywny wpływ m.in. sulforafanu, tangeretyny, kwercetyny w przeciwdziałaniu zmianom rakowym w organizmie. Flawonoidy, zarówno te wyizolowane z roślin, jak i otrzymywane syntetycznie stosuje się obecnie w terapii antyrakowej, niektóre badania mówią, że flawonoidy mogą wpływać na apoptozę (śmierć) komórek nowotworowych.

Wszystkie te cechy flawonoidów przekładają się na konkretne korzyści dla naszego organizmu. Flawonoidy dzięki swoim właściwościom zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia udarów, zaćmy, nowotworów, zawału serca czy choroby Alzheimera. Działają antybakteryjnie, antygrzybiczo i antywirusowo. Zmniejszają stan zapalny i spowalniają procesy starzenia się organizmu.

Flawonoidy i ich najlepsze źródła w pożywieniu

Oczywiście flawonoidy znajdziemy w warzywach i owocach. Ich bogatym źródłem są zioła, zielona herbata, czerwone wino i miód. Ważny jest też sposób ich jedzenia, bo takie zabiegi jak gotowanie, smażenie, pieczenie lub zamrażanie uszkadzają a nawet je niszczą. Dlatego, kiedy zależy nam na sporej dawce flawonoidów to najlepiej będzie, gdy polubimy surowe owoce i warzywa.

Bibliografia:

• Krasowska A., Łukaszewicz M., Czy warto jeść kolorową żywność?, http://www.biotrans.uni.wroc.pl/files/upload/Aura3.pdf (dostęp: 28.04.2020)
• Majewska M., Czczot H., Flawonoidy w profilaktyce i terapii, https://ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/11%20%20flawonoidy.pdf (dostęp: 28.04.2020).
• Samaszko-Fiertek J. i wsp., Rutyna – budowa, właściwości, http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-433ed886-5b08-41bd-a785-41e097496418 (dostęp: 28.04.2020).